Κυπριακή πραγματικότητα και προστασία θαλάσσιου περιβάλλοντος από εξορύξεις υδρογονανθράκων

Δρ. Κώστας Παπασταύρος

Η έρευνα και η εκμετάλευση πιθανών κοιτασμάτων υδρογονανθράκων μπορεί να προχωρήσει χωρίς άλλη καθυστέρηση όσον αφορά βέβαια τους περιβαλλοντικούς κινδύνους, αλλά υπό την προϋπόθεση ότι θα ληφθούν οι βέλτιστες πρακτικές, τόσο στις εγκαταστάσεις έρευνας και εξόρυξης, όσο και τα αναγκαία μέτρα στην ακτογραμμή. Η μέχρι τώρα ιστορία ανά το παγκόσμιο απέδειξε ότι πάντα ενυπάρχει το ενδεχόμενο σοβαρής ρύπανσης με ανυπολόγιστες ζημιές στους θαλάσσιους και παράκτιους πόρους, περιβάλλον, οικονομία, ανθρώπους… Αυτό, εξάλλου, μας θυμίζει η ρήση «Δωρεάν φαϊ στη φύση… δεν υπάρχει!».

Ειδικότερα, λοιπόν, για τον Κυπριακό χώρο, πολλοί παράγοντες πρέπει να εξετάζονται στον όλο προβληματισμό για πιθανές επιπτώσεις από μεγάλη πετρελαιοκηλίδα λόγω ιδιαίτερα του νησιωτικού χαρακτήρα (π.χ. ακτογραμμή με διαφορετικά εδαφολογικά και μορφολογικά χαρακτηριστικά), της οικονομικής συνεισφοράς του θαλάσσιου και παράκτιου τουρισμού, αλλά και της αλιείας, της κοινωνικής πτυχής (στην ακτογραμμή του νησιού βρίσκεται αριθμός κοινοτήτων και σχετική υποδομή (π.χ. αλιευτικά καταφύγια, λιμάνια, μαρίνες κ.ά.), της οικολογικής αξίας (λόγω θαλάσσιων πάρκων και περιοχές προστασίας), κλπ.

Μία από τις πλέον ουσιαστικές πτυχές για αντιμετώπιση μεγάλων πετρελαιοκηλίδων σε τέτοια σύνθετα περιβάλλοντα, είναι όπως στο σχετικό σχέδιο έκτακτης ανάγκης, υπάρξει κατάλληλη προληπτική οργάνωση του ανθρώπινου παράγοντα και των διαθέσιμων μέσων καταστολής, που σε συνδυασμό με ειδική καταγραφή της μορφολογίας όλης της δυνητικά απειλούμενης ακτογραμμής, να μπορέσει στην περίπτωση ατυχήματος να αναδιπλωθούν οι πόροι και να ενεργοποιηθούν οι εμπλεκόμενοι παράγοντες και φορείς σε ελαχιστότατο χρονικά δυνατό βαθμό με προδιαγεγραμμένες πρακτικές ανά περιοχή, σύμφωνα με την μορφολογία, την οικολογική αξία και την κοινωνικο-οικονομική σημασία. Μια τέτοια οργάνωση αποτελεί τον σπονδυλικό άξονα για επιτυχή αντιμετώπιση τέτοιου ατυχήματος, πέραν βέβαια των προληπτικών μέτρων που επιβάλλεται να ληφθούν για την αποτροπή του ατυχήματος. Εξυπακούεται ότι, η όλη προληπτική οργάνωση και τα υπό εφαρμογή κατασταλτικά μέτρα συνάδουν με την πλέον πρόσφατη επιστημονική γνώση και τεχνολογία, ούτως ώστε να διασφαλίζεται η αξιοποίηση ανά πάσα στιγμή της διεθνούς και τοπικής εμπειρίας και των συναφών δεδομένων.

Για αυτό, η εκτίμηση του κινδύνου ως διαδικασία καταγραφής του δυνητικού κινδύνου πρόκλησης ατυχήματος, συνοδευόμενη βέβαια με προτάσεις για λήψη των αναγκαίων μέτρων, δεν περιορίζεται στο σημείο εργασιών εξόρυξης, αλλά περιλαμβάνει με την ίδια λογική και την κάθε νησιωτική και ηπειρωτική ακτογραμμή που αποτελεί εύλογο δυνητικό στόχο από ενδεχόμενη πετρελαιοκηλίδα, όπου με βάση καθιερωμένους δείκτες επιχειρείται στο προληπτικό στάδιο, η ετοιμασία προδιαγεγραμμένου σχεδίου δράσης, γεγονός που επιτυγχάνει στο μέγιστο δυνατό και αποδοτικό βαθμό την αντιμετώπιση πετρελαιοκηλίδας, στην περίπτωση που αυτή εκδηλωθεί.

Οργάνωση για αντιμετώπιση μεγάλων πετρελαιοκηλίδων

Αφορά σχεδιασμό προληπτικών και κατασταλτικών μέτρων, παράλληλα όμως απαιτείται η ύπαρξη κατάλληλης πολιτικής, θεσμικό και νομικό πλαίσιο το οποίο θα εγγυάται τον άρτιο σχεδιασμό εγκαταστάσεων, την ασφαλή λειτουργία, το συστηματικό έλεγχο και επιθεώρηση από τις Αρχές, τη συντήρηση του εξοπλισμού και την εκπαίδευση του προσωπικύ, τα σχέδια αντιμετώπισης ατυχημάτων κλπ. Η συγκεκριμένη λογική ισχύει για τις δύο κύριες δυνητικές μεγάλες πηγές ρύπανσης από πετρέλαιο, δηλαδή (α) τις εγκαταστάσεις έρευνας & εξόρυξης, και (β) τα πετρελαιοφόρα πλοία. Πέραν βέβαια αυτού, εκ των ων ουκ άνευ θεωρείται και η ανάγκη για οργάνωση σε προληπτικό και κατασταλτικό επίπεδο στην παράκτια ζώνη για να ανταποκριθεί με τις λιγότερες δυνατές απώλειες και ζημιές σε περίπτωση εκδήλωσης του ατυχήματος στην ανοικτή θάλασσα μεν, αλλά εκδήλωση των επιπτώσεων στην ακτογραμμή και στα παράλια.